Κανείς από εμάς δεν μπορεί να αρνηθεί – είτε στους γύρω του, είτε στον εαυτό του – ότι από όλα τα ανθρώπινα συναισθήματα, ο Έρωτας είναι το εντονότερο, πιο δυσβάσταχτο και συνάμα το ωραιότερο συναίσθημα που βιώνουμε. Είναι εκείνο το συναίσθημα που μέσα σε κλάσματα του δευτερολέπτου μπορεί να χαρίσει στη ψυχή μας τη μεγαλύτερή της χαρά και μέσα σε αντίστοιχο χρονικό διάστημα, με τον πιο βίαιο τρόπο, να την πάρει πίσω.
Τι είναι λοιπόν αυτό το συναίσθημα, ποια τα χαρακτηριστικά του και ποιος ο λόγος ύπαρξής του, αυτά θα επιχειρήσω να μελετήσω.
Πρώτα από όλα θα κάνω μια τολμηρή υπόθεση. Θα υποθέσω δηλαδή ότι πρωταρχικές και βασικές ανάγκες του ανθρώπου είναι αυτές της επιβίωσης και της αναπαραγωγής. Η πρώτη αποσκοπεί στη με κάθε μέσο διατήρηση του ατόμου στη ζωή και η δεύτερη στη διατήρηση της ανθρώπινης ζωής εν γένει. Πιο απλά η πρώτη στοχεύει στη βραχυπρόθεσμη επιβίωση ενώ η δεύτερη στη μακροπρόθεσμη. Ο έρωτας λοιπόν ισχυρίζομαι ότι υπάγεται σε μια από αυτές τις δύο κατηγορίες. Σε ποια; Στο ερώτημα αυτό θα επιστρέψω αφού αναλύσω κάποια από τα χαρακτηριστικά του.
Ο Έρωτας μοιάζει πολύ με εκείνη τη ζωώδη κατάσταση όπου π.χ. το αρσενικό ζώο ανταγωνίζεται ένα άλλο αρσενικό για να κερδίσει ένα θηλυκό. Στην περίπτωση αυτή αναγκαία είναι η αδρεναλίνη. Πρώτο λοιπόν χαρακτηριστικό του Έρωτα είναι η ατέλειωτη ενέργεια που προσφέρει στον ερωτευμένο. Έτσι το άτομο που έχει ερωτευτεί αισθάνεται ότι μπορεί να κάνει τα πάντα για να εκπληρώσει τον έρωτά του. Οδηγείται πέρα από τα όριά του, υπερβαίνει τον εαυτό του και πολλές φορές καταλήγει στο χείλος του γκρεμού απλά και μόνο για να κάνει δικό του το αγαπημένο του πρόσωπο. Αυτό κι αν δεν είναι εγωισμός.
Δεύτερο χαρακτηριστικό του έρωτα είναι η υποκειμενικότητά του. Τον έρωτα ο καθένας τον αντιλαμβάνεται υπό το δικό του πρίσμα, με τα δικά του «μάτια» θα έλεγα κανείς. Μα γιατί αυτό, θα αναρωτηθείτε, για τον ίδιο λόγο που κάθε άνθρωπος αντιλαμβάνεται με διαφορετικό τρόπο ένα έργο τέχνης. Έτσι λοιπόν είναι δυνατό δυο άτομα να είναι ερωτευμένα μεταξύ τους, μα είναι αδύνατο να αισθάνονται το ίδιο συναίσθημα το οποίο επικαλούνται. Όπως έλεγα και μια καθηγήτριά μου, ο έρωτας είναι το πιο μοναχικό συναίσθημα, τον περνάς πάντοτε μονάχος διότι τον αντιλαμβάνεσαι μόνο εσύ. Τώρα το αντιλαμβάνομαι πως το εννοούσε!
Το τελευταίο και ίσως πιο σημαντικό χαρακτηριστικό συνοψίζεται στη φράση – όπου υπάρχει έρωτας δεν υπάρχει λογική.
Συχνά λοιπόν ο έρωτας χαρακτηρίζεται ανορθολογικός. Ας προσπαθήσουμε να μελετήσουμε τον ισχυρισμό αυτό. Ορθολογικό ονομάζεται κάτι όταν τα οφέλη που προσφέρει υπερέχουν του κόστους (όφελος > κόστος). Αν μεταφέρουμε ωστόσο τη θεωρία αυτή στη συναισθηματική κατάσταση του έρωτα βρίσκουμε ότι κάθε άλλα παρά ορθολογικός είναι. Στον έρωτα λοιπόν το μέγιστο όφελος (ο υψηλότερος αντικειμενικός σκοπός) είναι η απόκτηση του αγαπημένου προσώπου, όλα τα υπόλοιπα έχουν δευτερεύουσα σημασία για τον ερωτευμένο. Έτσι ο ίδιος μπορεί να «να υποπέσει» σε ποικίλες πράξεις τις οποίες ένας μη ερωτευμένος από τη δική του οπτική γωνία θα χαρακτήριζε ανορθολογικές.
Τα χαρακτηριστικά αυτά ενυπάρχουν περισσότερο ή λιγότερο σε κάθε ερωτευμένο και πάνω σε αυτά βασίζεται ο έλεγχος ενός ερωτευμένου από κάποιον. Όμως αυτό είναι ένα άλλο θέμα. Επιστρέφοντας στο πρωταρχικό μας ερώτημα – σε ποια κατηγορία ανήκει ο έρωτας, της επιβίωσης ή της αναπαραγωγής – έχω να αναφέρω τα εξής:
Στην επιβίωση διακρίνω τον άμεσο και τον έμμεσο εγωισμό. Δηλαδή κάποιος για να επιβιώσει ο ίδιος ως άτομο σκέπτεται πρώτα να προστατέψει τον εαυτό του και ύστερα τους άλλους ( άμεσος), εκτός και αν προστατεύοντας τους άλλους διασφαλίζει τον εαυτό του (έμμεσος). Στη ζωώδη ανθρώπινη κατάσταση σίγουρα συνηθέστερη ήταν η πρώτη περίπτωση του άμεσου εγωισμού, ενώ στην «εκπολιτισμένη» συνηθέστερη είναι – έστω επιφανειακά – η δεύτερη.
Τώρα όσον αφορά την αναπαραγωγή, σίγουρα εμπλέκεται η επιβίωση για τον απλούστατο λόγο ότι κάποιος για να αναπαραχθεί πρέπει να έχει επιβιώσει. Στην αναπαραγωγή διακρίνω τη λαγνεία και την εκπολιτισμένη μορφή της. Η λαγνεία είναι η άμεση σεξουαλική ικανοποίηση ενώ ο έρωτας η «εκπολιτισμένη» μορφή της. Η πλάνη αυτή δημιουργήθηκε για τον ίδιο λόγο που υπάρχει και ο έμμεσος εγωισμός και για τον ίδιο λόγο που οι άνθρωποι πλέον δεν ζουν στην ζωώδη κατάστασή τους (καλώς ή κακώς).
Για να καταλήξω και σε ένα συμπέρασμα θα δανειστώ τη θεωρία ότι κάθε θεσμός της ανθρωπότητας δεν χάνεται μα αντικαθίσταται. Απλό παράδειγμα η μάχη των ιπποτών «αντικαταστάθηκε» από τους πιο «πολιτισμένους» δικηγόρους. Το γιατί «πολιτιζόμαστε» πιστεύω ότι έχει σχέση με την πρώτη κατηγορία της επιβίωσης, ώστε να μειώσουμε τη βία και να μην είμαστε αναγκασμένοι να δίνουμε μάχη και έναντι αυτής. Αλλά αυτό είναι ένα άλλο θέμα.
Επιστρέφοντας στον έρωτα αυτός είναι μια έμμεση και πιο αποδεκτή – αναντικατάστατη – μορφή της λαγνείας, η οποία (λαγνεία) αποσκοπεί στην ανθρώπινη αναπαραγωγή και έχει συγκεκριμένα χαρακτηριστικά για να κρατούν την επίτευξή της δυνατή.
Υ.Γ. Η παραπάνω μελέτη βασίζεται σε προσωπικές μου υποθέσεις και παρατηρήσεις για το λόγο αυτό ίσως είναι ατελής. Όμως σχετικά με αυτό θέλω να τονίσω ότι προσπάθειά μου δεν ήταν μια τέλεια μελέτη, μα μια έκθεση ιδεών ώστε να αρχίσω μια πιο ολοκληρωμένη ανάλυση πάνω στο θέμα. Ευχαριστώ για το χρόνο και την κατανόηση.
